در هفتاد و هشتمین روز از مناقشه روسیه-اوکراین این فرصت را یافتیم که همراه تیم اعزامی به اوکراین سفر کنیم تا با مشاهده میدانی اوضاع واقعی در این کشور را مخابره کنیم.

در این راستا با هماهنگی‌های صورت گرفته خدمت آقای منوچهر مرادی سفیر محترم کشورمان در کی‌یف رسیدیم و طی گفتگویی مفصل زوایای مختلف درگیری در اوکراین را بررسی کردیم.

مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم؛ جنگ اوکراین وارد هفته دوازدهم خود شده و بیشتر درگیری‌ها بر بخشهای شرقی و بخصوص منطقه دونباس در جنوب اوکراین متمرکز است و در ارتباط با وضعیت اوکراین در خدمت آقای دکتر منوچهر مرادی سفیر محترم جمهوری اسلامی ایران در کی‌یف هستیم تا با ایشان درخصوص تازه‌ترین تحولات این کشور صحبت کنیم. سلام عرض می‌کنم وقت شما بخیر. تشکر از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید.

سفیر ایران: بسم الله الرحمن الرحیم به شما و همکارتان در شهر کی‌یف خوش آمد می‌گویم بسیار خوشحالم که فرصتی فراهم شد تا بعد از نزدیک به سه ماه ما مجددا با هموطنان عزیزمان صحبت کنیم و مطالبی را که مورد علاقه آنها هست و مورد سوالشان هست از زبان شما بشنویم. تا جایی که امکان دارد من بتوانم پاسخگوی سوالات شما باشم.

از روزهای اول بگویید اوضاع چطور بود و به شما چطور گذشت؟

سفیر ایران: حقیقتا شما می‌دانید که جنگ یک پدیده مذموم است و هیچ کشوری از جنگ استقبال نمی‌کند. در واقع جنگ را باید آخرین مرحله از یک نوعی تعامل بین کشورها محسوب کرد و تا انجا که امکان دارد از جنگ اجتناب کرد ولی به هرحال جنگی که اتفاق افتاد متاسفانه گرچه به نظر من یک جنگی بود که می‌شد از آن اجتناب کرد اما به وقوع پیوست و همانطور که شما فرمودید الان نزدیک به سه ماه هست که این جنگ همچنان ادامه دارد و خرابی‌های زیادی را در کشور اوکراین ایجاد کرده است.

مردم بسیاری آواره شدند و آمارهای سازمان ملل و دیگر سازمانهای بین المللی بیانگر این است که نزدیک به ۱۳ و ۱۴ میلیون نفر از مردم اوکراین یا به خارج از کشور رفتند یا در داخل اوکراین از منازل و معوایشان آواره شدند. اینها پدیده‌هایی است که هیچ کس به خوبی از آن یاد نمی‌کند و امیدواریم این جنگ هرچه زودتر تمام شود.

ما خودمان را در سفارت جمهوری اسلامی و در کشور اوکراین بخشی از این مردم می‌دانیم و در بخشی از رنج‌های این مردم سهیم بودیم امروز هم شرایط را به گونه‌ای می‌بینیم که دلمان می‌خواهد هرچه زودتر این جنگ پایان بپذیرد و افرادی که مجبور شدند این کشور را ترک کنند برگردند خرابی‌ها دوباره آباد شود.

گرچه این ممکن است یک آرزوی خیلی سهل الوصول نباشد و شواهد و وقایعی که می‌گذرد متاسفانه این است که بنا نیست به دلایلی که بعدا ممکن است به آن اشاره کنیم این جنگ تمام شود.

در مورد اینکه جنگ چطور شروع شد و روزهای اول چه اتفاقاتی افتاد شاید بخش زیادی را دوستان و خوانندگان می‌دانند حقیقتا جنگ غیرقابل پیش بینی بود و این را نه من تنها می‌گویم بلکه بسیاری از تحلیلگران و بسیاری از اندیشمندان و سیاستمداران و سفرایی که ما اینجا با آنها ملاقات کردیم.

 مقامات اوکراین تحلیلشان این نبود که ما شاهد یک جنگی به این شکل کنونی خواهیم بود که روسیه یک حمله همه جانبه را به اوکراین انجام بدهد.

با توجه به تمرکزی که روسیه در روزهای قبل از جنگ روی موضوع دنباس داشت و استقلال این منطقه را به رسمیت شناخت و در تبلیغات روسیه گفته می‌شد که مردم این منطقه در واقع تحت تهاجم دولت مرکزی اوکراین هستند تصور این بود که این اتفاق به این شکل محدود خواهد افتاد و حمله و یک عملیات نظامی محدودی در منطقه دنباس انجام خواهد شد.

این تحلیل ما فقط در سفارت نبود و بسیاری در این کشور و در رسانه‌های خارجی اندیشمندانی که قلم به دست گرفتند راجع به این موضوع صحبت کردند این دیدگاه را داشتند. به هرحال خلاف انتظار جنگ در ۵ اسفند ۱۴۰۰ یا ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ شروع شد و سفارت البته قبل از جنگ به نوعی تمهیداتی را فراهم کرده بود از جمله اینکه ما طی دو یا سه اطلاعیه اگر اشتباه نکنم هشدارهای لازم را به هموطنان داده بودیم گفته بودیم که از مناطق پرخطر فاصله بگیرند و حتی اگر کار ضروری و واجب  در کشور اوکراین ندارند اینها از اوکراین خارج شوند.

ولی خوب طبیعی است که این اطلاعیه‌ها و هشدارها ممکن است به دلایلی مورد توجه برخی از هموطنان قرار نگیرد کما اینکه هنوز هم بعد از گذشت هفته‌ها از جنگ وقتی به ما زنگ می زنند و سوال می کنیم که چرا هنوز در اوکراین حضور دارید اشاره می کنند که در اینجا زندگی دارند و تجارت می کنند و خانواده هایشان هستند یا اینکه خودشان متعهد و موظف از دفاع از اوکراین می دانند با توجه به اینکه خیلی هایشان پاسپورت اوکراینی دارند و عملا هم نمی‌توانند از کشور خارج شوند.

به هرحال عرضم این است ما با یک مجموعه ای از هموطنان مواجه هستیم که یک بخشی دانشجو بودند. حتی در مورد دانشجویان هم با اینکه دروس آنلاین شده بود و هشدارهای سفارت هم قبل از جنگ به نوعی متوجه دانشجویان بود اما خوب آنها هم به دلایلی که برای خودشان داشتند خیلی تمایل نداشتند تا اینکه به هرحال جنگ به نوعی پیش  رفت که همه آنها مجبور شدند هرچه سریعتر خاک اوکراین را ترک کنند.

شما از غافلگیری در حمله روسیه به اوکراین صحبت کردید. دو مسئله‌ای در آن روزها درمیان بود یکی اینکه آرایش نظامی که روسیه آن زمان در مرزهای اوکراین گرفته بود و همچنین شاهد این بودیم سفارتخانه‌ها و نهادهای خارجی غربی به خصوص حالا کشورهایی مثل آمریکا به سبب تحلیل‌هایی که از سمت نهادهای بالادستی داشتند علاوه براینکه اقدام به تعطیلی سفارت خانه هایشان کردند اتباع خودشان را هم از آن کشور خیلی زودتر از شروع جنگ خارج کردند. طبق این ارزیابی که شما الان در مورد آن صحبت کردید شما اقدامی در رابطه با خروج اتباع داشتید یا در غافلگیری ماندید.

سفیر ایران: ببینید اولا نمی‌شود گفت که واقعا غافلگیری اتفاق افتاد. من شاید خیلی با این عبارت که شما استفاده می کنید موافق نباشم اولا این غافلگیری اگر وجود داشته باشد متوجه همه کشورها هست. آمریکایی‌ها و به تبع آنها برخی کشورهای اروپایی دسترسی‌های بالاتری دارند دریافت‌های ماهواره ای آنها شرایط دیگر را اعلام می‌کرد و البته بخشی از آن مواضعی که اعلام می کردند تعبیر این بود که انگیزه های سیاسی دارد و این موارد هم در اعلام موضع هست.

 منتها یک موضوع را حتما باید اشاره کنم اولا اینکه سفارت ما در قیاس با تحولات همانطور که ابتدا عرض کردم غافلگیر نشد و هشدارهایی که لازم بود به موقع و عبارات لازم داده شود این قبل از جنگ اعلام شد. نکته دوم اینکه هیچ کدام از سفارتخانه‌های دیگر به جز چند سفارتخانه‌ای که شما اشاره کردید که یک رابطه معقول و رابطه معتدل و میانه با دولت اوکراین و دولت روسیه دارند آنها هم هیچ کدام به آن شکلی که کشورهای غربی اعلام نکردند در واقع مثلا کشوری مثل چین، هند حتی ترکیه و کشورهایی که اتباع زیادی در کشور اوکراین دارند کشور اسیای مرکزی و برخی کشورهای عربی اینها هیچ کدام به آن شکلی که کشور آمریکا و یا کشورهای دیگر اعلام کردند اطلاعیه ندادند بنابراین سفارت ما بسته به شرایط و روند تحولات اقدام کرده است از بقیه سفارتخانه‌ها هم عقب تر نبوده است.

یک نکته‌ای که در برخی از مباحث گفته می شود این است که آنها اتباعشان را از اوکراین بیرون بردند اولا اینکه آمریکایی‌ها اطلاعیه دادند تا زمانی که پروازهای عادی هست همه خارج شوند و سفارت آمریکا هیچ امکانی از جمله فرستادن هواپیما نه فقط سفارت آمریکا هیچ سفارتخانه‌ای در اختیار اتباعش قرار نداد.

گفته می‌شد که فلان کشور هواپیما فرستاده است خوب می‌دانید از سحرگاه روز ۲۴ فوریه عملا فضای اوکراین بسته شد و هیچ امکانی برای ورود هیچ هواپیمای مسافربری از هیچ کشوری وجود نداشت لذا این هم یکی از آن بحثهایی بود که به نظرم خیلی واقعی نیست گفته می شد بعضی سفارتخانه ها اتوبوس دادند.

من اینها را واقعا بررسی کردم محدود شاید یکی دو سفارتخانه نه در شهر کی‌یف بلکه در شهر لووف مستقر کرده بودند بعضی اتوبوسها و اتباع از تنها ترین راهی که امکان داشت یعنی قطار کی یف لووف و یا قطارهایی که از شهر خارکوف و بقیه شهرها به سمت کی یف و بعد لووف می رفت اینها اتباعشان را تا شهر لووف بردند و بعد از آنجا هم معدود کشورها و سفارتخانه هایی برخی اتوبوسها را در اختیار قرار داده و تا مرز بردند.

خود من دو بار از مرزهای غربی اوکراین دیدن کردم هیچ اتوبوسی از هیچ کشوری در آنجا ندیدم و همه اتباع کشورهای مختلف هم نبودند و اینکه اتباع ایرانی و دانشجویان در مرزها بایستند و اذیت شوند و شرایط بسیار دشوار بود. قبول دارم سرمای زمستان بود هجوم قابل توجهی از تمام شهرهای اوکراین بود نه فقط اتباع ایران میلیون‌ها اتباع اوکراینی ده ها هزار نفر اتباع حتی کشورهای اروپایی و کشورهای آسیایی در پشت مرزها حضور داشتند.

من تصورم این است که نمی شود از غافلگیری صحبت کرد البته جنگ یک جنگ برق آسا بود اگر مبنا بر غافلگیری باشد همه کشورها و همه سفارتخانه ها به نوعی برایشان غیرمنتظره بود ولی عرضم این است که سفارت ما هم به فراخور تحولات و فراخور شرایطی که وجود داشت تمامی اقدامات لازم و هشدارهای لازم را به هموطنان داد.

تشکر می کنم از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. اگر نکته‌ای باقیمانده است بفرمایید.

سفیر ایران: خیلی متشکرم از این فرصتی که در اختیار من قرار دادید که هم بعضی مطالب را بگویم. یک نکته ای را باید اضافه کنم راجع به اقداماتی که سفارت انجام داد در جنگ چون به طور مشخص در سوالات شما نبود اگر اجازه بدهید راجع به آن توضیح بدهم. من به عنوان سفیر مدعی هستم که عملکرد سفارت در خدمت رسانی به هموطنان ایرانی ما در جنگ یک عملکرد درخشان بود. این را با توجه به شرایطی که در آن جنگ ایجاد شد جنگ ناخواسته و جنگ غیرقابل پیش بینی و یک جنگ وسیع با این حجم از آوارگانی که همه به سمت یک جهت آن هم غرب اوکراین هست چون جنوب شرق  و شمال اوکراین امکان نبود که خروج پیدا کنند.

همین موضوع و همین وضعیت جغرافیایی مشکلات زیادی را برای خروج همه اتباع کشورها از جمله اتباع ایرانی ایجاد کرد. با توجه به این شرایط و امکاناتی که به هرحال خیلی وسیع نیست و در اختیار سفارت هست هم به لحاظ عده و نیرو و هم به لحاظ امکانات و لجستیکی که ما در اختیار داریم بتوانیم ظرف یک یا دو روز نزدیک به چند هزار ایرانی یا دانشجوی ایرانی را بتوانیم تخلیه کنیم.

ولی به هرحال بحمدالله ما این کار را انجام دادیم بدون اینکه کمترین آسیبی به نفر ایرانی وارد شود. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری اسلامی ایران تمام تلاششان را برای خروج امن و هرچه سریعتر انجام دادند. سفارتخانه های ما در کشورهای همسایه در لهستان، اسلواکی، رومانی، مجارستان، بلغارستان بسیار کمک کردند و من واقعا اینجا باید از همکارانم در این سفارتخانه ها پرچم امدادی را از خروج تعداد زیادی از هموطنان رفتند را دست آنها دادیم و آنها هم به خوبی این ماموریت را انجام دادند.

دولت جمهوری اسلامی هزینه بسیار زیادی را متحمل شد از باب اینکه آسایش و آرامش را برای هموطنانی که در آن طرف مرز اوکراین وارد شدند فراهم کند. شاید هیچ کشوری بروید بررسی کنید به اندازه ای که ما هتل در اختیار اتباع کشورش قرار داد نبود. خود من رفتم در آن کشورها و بهترین هتلها با بهترین پذیرایی بدون هیچ محدودیتی در اختیار هموطنانمان بود.

 در زمانی که اینجا بودیم از هیچ تلاشی فروگذار نکردیم و به رغم اینکه حکومت نظامی در شهر کی یف بود ما بدون توجه به این موضوع در ساعت آخر شب بعد از اینکه کارمان را در سفارت انجام می دادیم به پناهنگاه ها و خوابگاه های دانشجویان می رفتیم. خود من در موارد متعددی در فروشگاه ها می رفتم و خرید می کردم و برای پناه گاه ها  و خوابگاه های دانشجویان می آوردم.

بخش کنسولی ما شبانه روز از روز اول جنگ و حتی قبل از جنگ کسانی که احساس خطر کرده بودند و مایل بودند از کشور خارج شوند خیلی از اینها گذرنامه نداشتند و برگ عبور می خواستند سالها گرفتن شناسنامه هایشان به تاخیر افتاده بود و یک باره هجوم زیادی به بخش کنسولی ما آمد و همه اینها و همه سفارت بسیج شدند که امکانات را فراهم کنند.

مکاتبات و تماس های زیادی  با بخشهای داخل کشور داشتیم. در مورد سربازی دانشجویان پسر و انتقال به داخل کشور و الان وزارت بهداشت ما اعلام کرده تحت شرایطی حاضر هست این کار را انجام بدهد درحالی که قبل از این به هیچ عنوان بخش های ذیربط زیربار نمی رفتند که بتوانند نسبت به انتقال دانشجویان اقدام کنند.

در مورد سربازی گشایش های زیادی انجام شد. سهم سفارت ما در تمام این فرصتهایی که فراهم شد حتما نقش اصلی را داشت من ادعا می کنم اینطور بوده است. در موضوعات دیگری مثلا در بازدیدهایی که از مرزها داشتم ملاقاتهایی که با مسئولین مرزی داشتم تاثیر زیادی در تسهیل تردد هموطنان ما در مرزها داشت.

در مورد اتباع ما با توجه به اینکه نمی توانستیم اودسا و خارکف برویم برخی از ایرانی های داوطلب که من واقعا بسیار از آنها تشکر می کنم در شهر اودسا و خارکوف که دو سرپل اصلی بود گذاشتیم شماره تلفن معرفی کردیم بسیاری از هزینه هایی که خروج اینها را داشت سفارت تقبل کرده و تحمل کرده است.

به هرحال تا آنجایی که امکانات به ما اجازه می داد این کار را انجام دادیم ادعا نداریم که کار ما بی نقص بوده ولی واقعا انتظاری نداریم که این همه تلاشی که انجام شده است بعضی دوستان به هرحال از روی برخی انگیزه ها این تلاش خدمتگذاران خودشان را واقعا تضعیف کنند تحقیر کنند و به نوعی واکنش نشان بدهند که مثلا همه سفارتخانه ها که در کی یف مستقر بودند کارشان را به خوبی انجام دادند و این فقط سفارت ایران بوده که دارای نقایص بوده است.

من در جریان هستم و با سفرای بسیاری از کشورها صحبت کردم مثلا سفارت ترکیه اعلام کرد که شما هواپیما گذاشتید گفتند نه ما اعلام کردیم هرکسی که می خواهد پرواز ترکیش ایر هست روزی چندین ده پرواز از شهرهای مختلف ترکیه به شهرهای مختلف در اوکراین برقرار بود با اینها می رفتند. سفارت آمریکا که فرمودید اعلام کرده به هیچ عنوان هیچ پروازی اختصاص نداد و هیچ کشوری هیچ پروازی را اختصاص نداده است ما هم بسیار علاقه مند بودیم که دو پروازی که ما در رومانی و لهستان گذاشتیم را بتوانیم در کی یف بگذاریم به طور طبیعی برای ما بسیار راحت تر بود ولی امکان پذیر نبود برای هیچ کشوری گذاشتن پرواز امکان پذیر نبود.

به هرحال اگر هم ما عیب و نقصی در کارمان بوده هموطنان ما در این مسیر واقعا دچار رنج و زحمت شدند که حتما برخی از آنها دچار رنج و مشقت شدند ما صادقانه پوزش می خواهیم و امیدواریم که شرایط به گونه ای فراهم کنیم که بعد از پایان جنگ بتوانیم خدمت بیشتری را به هموطنان کنیم چون به هرحال پیش بینی می شود بعد از خاتمه جنگ ما باز با مشکلاتی که هموطنانمان در موضوعات اسناد و مدارک و اموال به هرحال با حجم بالای مراجعه کننده مواجه خواهیم شد.

امیدواریم که به هرحال بتوانیم آن وظیفه ا که برگردن ما هست حتما به خوبی انجام بدهیم و تقاضا دارم که در شرایطی که امروز به هرحال اوکراین یک کشور جنگی هست ما شاید جزو دومین و سومین سفارتخانه هایی بودیم که برای خدمت به هموطنان آمدیم و در شرایطی که هنوز کی یف تحت حملات موشکی هست و همچنان ناامن است و هنوز خیلی از سفارتخانه ها برنگشتند اما سفارت ما نزدیک به یک ماه و چند روز هست که در اینجا درحال خدمت هستیم و ما هیچ گاه خدمتمان را تعطیل نکردیم.

حتی وقتی از کی یف خارج شدیم خود من و همکارانم پاسخگوی تماسها و تلفنها بودند در پاسی از شب من پاسخگوی تلفنها بودم واقعا ما از ناراحتی خیلی از هموطنان غمگین می شدیم وقتی هموطنی موفق می شد خارج بشود بسیار خوشحال می شدیم.

با هموطنانی که در پناهگاه ها در ناراحتی و گرفتاری بودند ما با آنها گریه کردیم دلمان می خواست آنجا بودیم و می توانستیم آنها را به بهترین شکل خارج کنیم ولی خوب جنگ تبعات خودش را دارد جنگ شرایط خودش را دارد که خیلی از مسائلش از عهده همه ما خارج است.

امیدواریم هرچه زودتر جنگ تمام شود و ما هم امروز بخشی از این مردم هستیم در کنار مردم اوکراین مردم خوب اوکراین هستیم من واقعا در مدتی که در اینجا هستم جامعه را یک جامعه خوب دیدم مردم بسیار مهربان و بسیار فهیم از صمیم دل برای این مردم دعا می کنیم که هرچه زودتر صلح بر این کشور حاکم شود و مردم بتوانند با آرامش به کشورشان و منازلشان برگردند.

متشکر از توضیحاتی که دادید و وقتی که در اختیار ما قرار دادید.

سفیر ایران: از شما خیلی متشکرم.

منبع: تسنیم