ایثارگران، با جان‌فشانی و فداکاری‌های خود، ستون‌های اصلی انقلاب اسلامی ایران هستند که با نقش‌آفرینی در تمامی عرصه‌ها، مسیر پیشرفت کشور را هموار کرده‌اند. در این میان، بنیاد شهید و امور ایثارگران به‌عنوان نهادی مهم و استراتژیک، وظیفه خدمت‌رسانی به این قشر را بر عهده دارد.

بااین‌حال، در دهه‌های اخیر، این نهاد به‌جای تمرکز بر مأموریت‌های اصلی خود، وارد حوزه‌هایی نظیر بانکداری، بیمه، بنگاه‌داری و خدمات اقتصادی شده است؛ حوزه‌هایی که ذاتاً تخصصی هستند و نیاز به دانش فنی، مهارت مدیریتی و زیرساخت‌های حرفه‌ای دارند. این مقاله به بررسی دلایل ناکامی بنیاد شهید در این فعالیت‌ها و ضرورت بازگشت به رسالت واقعی خود، یعنی حمایت از ایثارگران و تعالی جایگاه آنان، می‌پردازد.

۱. چرا بنیاد شهید در تصدی‌گری‌ها شکست خورد؟

ورود بنیاد شهید به عرصه‌های بانکداری، بیمه و فعالیت‌های اقتصادی، با هدف تأمین منابع مالی برای ایثارگران صورت گرفت. بااین‌حال، این اقدامات به دلایل زیر ناکام مانده است:

1. عدم تخصص و دانش فنی:
مدیریت بانک، بیمه و بنگاه‌های اقتصادی نیازمند دانش تخصصی، تجربه و برنامه‌ریزی بلندمدت است. بنیاد شهید، به‌عنوان نهادی با مأموریت اصلی خدمت‌رسانی به ایثارگران، فاقد زیرساخت‌های لازم برای مدیریت حرفه‌ای این حوزه‌ها بوده است.

2. پراکندگی منابع و توجه به امور غیراصلی:
تمرکز بر فعالیت‌های اقتصادی، منابع مالی و انسانی بنیاد را از مأموریت اصلی خود دور کرده و باعث کاهش کیفیت خدمات به ایثارگران شده است.

3. شکست پروژه‌ها:
بسیاری از پروژه‌های اقتصادی بنیاد به دلیل مدیریت ضعیف، عدم هماهنگی و نبود تجربه، به شکست انجامیده است. این شکست‌ها نه‌تنها منابع مالی بنیاد را هدر داده بلکه اعتماد جامعه ایثارگران را نیز کاهش داده است.

۲. مسیر درست: تمرکز بر رسالت اصلی بنیاد

بنیاد شهید دارای سرفصل بودجه‌ای مشخص در قوانین دولتی است که تأمین نیازهای مالی این نهاد را تضمین می‌کند. به‌جای ورود به حوزه‌های اقتصادی پرریسک، بنیاد می‌تواند منابع مالی خود را از طریق بودجه دولتی و همکاری با نهادهای تخصصی تأمین کند.

راهکار پیشنهادی:

1. واگذاری امور اقتصادی به متخصصان:
بنیاد باید از بنگاه‌داری، بانکداری و تصدی‌گری در امور بیمه و خدمات اقتصادی خارج شده و این حوزه‌ها را به شرکت‌های تخصصی واگذار کند.

2. تمرکز بر خدمات مستقیم به ایثارگران:
بنیاد باید تمام انرژی خود را بر ارائه خدمات باکیفیت در زمینه‌های معیشتی، فرهنگی، درمانی و آموزشی متمرکز کند.

۳. ایثارگران: سرمایه‌های انسانی کشور

ایثارگران نه‌تنها در دفاع از کشور نقش‌آفرین بوده‌اند، بلکه امروز نیز در عرصه‌های علمی، فرهنگی، مدیریتی و اقتصادی پیشتاز هستند. بسیاری از ایثارگران در سطوح بالای مدیریتی، کارآفرینی و توسعه علمی کشور مشارکت دارند.

راهکار پیشنهادی:
بنیاد باید به‌جای تصدی‌گری، از این ظرفیت‌های ارزشمند بهره بگیرد و با فراهم‌کردن بسترهای مناسب، ایثارگران را در پروژه‌های ملی و بین‌المللی مشارکت دهد.

۴. تعامل بین‌دستگاهی برای کارآمدی بیشتر

یکی از راهکارهای کلیدی برای تقویت نقش بنیاد شهید، افزایش تعاملات بین‌دستگاهی است. این تعاملات می‌تواند شامل استفاده از ظرفیت‌های نهادهای تخصصی، دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی باشد.

مثال:
به‌جای مدیریت مستقیم بانک یا بیمه، بنیاد شهید می‌تواند از خدمات بانک‌های دولتی و غیردولتی و بیمه‌های حرفه‌ای برای رفع نیازهای ایثارگران استفاده کند.

۵. سخنان امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری: چراغ راه بنیاد

امام خمینی (ره) فرمودند:
"ایثارگران کسانی هستند که در مسیر حفظ ارزش‌های انقلاب جان خود را فدای اسلام و ملت کردند و بر عهده همه مسئولین است که در هر لحظه برای رفاه و عزت آنان تلاش کنند."

مقام معظم رهبری نیز در بیانات خود تأکید کردند:
"ایثارگران سرمایه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی بسیار ارزشمندی برای جامعه هستند که باید از ظرفیت‌های آن‌ها در تمام عرصه‌ها بهره‌برداری شود."

این سخنان نشان می‌دهد که بنیاد شهید باید به‌جای ورود به فعالیت‌های اقتصادی، بر حمایت از ایثارگران و ارتقای جایگاه آنان در جامعه تمرکز کند.

۶. نتیجه‌گیری: بازگشت به مسیر اصلی

برای بهبود عملکرد بنیاد شهید، پیشنهاد می‌شود:

1. خروج از تصدی‌گری‌های اقتصادی و خدماتی و تمرکز بر مأموریت اصلی.

2. تأمین مالی از طریق بودجه‌های دولتی و همکاری با نهادهای تخصصی.

3. بهره‌گیری از ظرفیت‌های ایثارگران برای پیشبرد اهداف ملی.

4. تعامل نزدیک‌تر با نهادهای دولتی و خصوصی برای ارتقای کیفیت خدمات.

این تغییر رویکرد، نه‌تنها باعث بهبود وضعیت ایثارگران می‌شود، بلکه بنیاد شهید را به نهادی مؤثرتر و کارآمدتر در راستای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی تبدیل خواهد کرد.

ناگفته نماند که این عدم تخصص گرایی در بسیاری از دستگاههای دولتی و خدماتی باعث زمین گیر شدن و عدم اجرای ماموریت اصلی و از طرفی درمانده ماندن در بنگاه داری و تصدی گری شده است که این مهم و استراتژیک باید به طور جدی در سطح کلان کشور مورد مطالعه و اصلاح جدی قرار گیرد .
دکتر حسن آزما