امروز ۲۲ بهمن که جشن چهل و پنج سالگی انقلاب اسلامی در سراسر کشور برگزار شد، نسیم ماه شعبان وزیدن گرفته است، ماهی که پیامبر (ص) آن را ماه خود معرفی کردند و امام سجاد (ع) به یاران خود ‏فرمود «می‏ دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) می‏ فرمود «شعبان ماه من است. پس در این ماه برای محبت پیغمبر خود و برای تقرب به سوی پروردگار خود روزه بگیرید.»

ماه شعبان را ماه صلوات نیز می گویند؛ شیخ عباس قمی ششمین عمل از اعمال ماه شعبان را صلوات فرستادن می داند و خواندن نمازی را در پنجشنبه‌های این ماه سفارش می‌کند که بعد از سلام صدبار صلوات فرستاده شود.

صلوات در فرهنگ شیعه از جایگاه خاصی برخوردار است؛ به گونه ای که رسول خدا (ص) در معرفی بخیل فرمود «بخیل واقعی کسی است که نام من در نزد او برده شود و بر من درود نفرستد» و درباره کیفیت صلوات نیز فرمود «صدای خود را هنگام فرستادن صلوات بر من بلند کنید؛ زیرا که نفاق را از دل ها خواهد برد.» برخی از اندیشمندان معتقدند هنوز حقیقت صلوات بر ما روشن نشده و شاید حقیقت صلوات بالاترین مرتبه بهشت باشد.

می گویند در قدیم، مردم ایران صلوات نامه ای داشتند که کودکان در مکتب‌خانه‌ها بعد از یادگیری قرآن می خواندند: «اول خوانیم خدا را، رسول انبیا را، علی مرتضی را، صل علی محمد صلوات بر محمد. صلوات را خدا گفت، جبرئیل بارها گفت، در شان مصطفی گفت، صل علی محمد صلوات بر محمد. »

در این صلوات نامه کودکان با خواندن این شعر ۱۵ بار بر پیامبر اکرم(ص) درود و صلوات می فرستادند. برخی از مداحان در ابتدای خواندن برای گرفتن صلوات از مردم یکی دو بیت شعر می خوانند و برخی در هر قافیه صلوات می‌گیرند. بر جمال و رخ زیبای محمد صلوات، بر کمال و مه بی‌تای محمد صلوات، تا که فیض ازلی شامل حالت بشود، بر خصال و قد رعنای محمد صلوات.

هنوز فراموش نکرده ایم، در گذشته اگر میان دو نفر اختلاف و بگو و مگویی رخ می داد؛ بزرگترها فقط به یک جمله بسنده می کردند و می گفتند «صلوات ختم کن» و طرفین دعوا به احترام نام پیامبر اکرم(ص) به غائله خاتمه می دادند؛ یعنی گاهی ذکر صلوات به اندازه یک دادگاه و حکم یک قاضی تاثیر داشت.

مداحان و ذاکران اهل بیت(ع) از کسانی هستند که سنت صلوات گرفتن را به خوبی در جامعه اجرا می کنند و کافی است به اشعار و رباعی‌های آنها در هنگام شروع مراسم‌ها و هیات ها توجه کنید تا به میزان تاثیر این فرهنگ در میان مردم پی ببرید. شاید جوانترها به خاطر نیاورند که صلوات فرستادن در داخل اتوبوس های شرکت واحد، مراسم های عمومی، چاووشی ها، عزاداری ها، تشییع مومنان و حتی مراسم عروسی و شادی، جزیی از فرهنگ مردم این سرزمین بوده و هست که در جای جای کشورمان مرسوم است و در قالب های مختلف بیان می شود.

عبارت‌های «دهانت را خوشبو کن و بر محمد و آل محمد صلوات بفرست»، «سرازیری قبر علی به فریادت برسد؛ صلوات ختم کن»، «خدا پدر و مادر صلوات فرست را بیامرزد» و «خواهی نشود لال به هنگام ممات، هر زبانی که فرستد به محمد(ص) صلوات» از مواردی است که بهانه ای می شود تا یادی از پیامبر رحمت و خوبی‌ها کنیم و بر او و خاندانش درود فرستیم.

از این دست بهانه‌ها بسیار است. مثلا در مسجدی که هنگام مراسم جای نشستن نیست؛ مجری یا سخنران از مردم تقاضا می کند تا با ذکر یک صلوات جلوتر آمده و برای دیگران جا باز کنند؛ سخنران در هنگام سخنرانی برای نوشیدن جرعه ای آب یا پیدا کردن مطلبی از کتاب و یا حتی یادآوری مطلب فراموش شده از مردم تقاضا می کند تا در این فاصله صلوات بفرستند؛ گاهی برای حاکم شدن آرامش و رفع همهمه مجلس صلوات می فرستند و برخی نیز بدون هیچ بهانه‌ای و فقط برای روحانی تر شدن مراسم و به قول اهل ادب برای تیمن و تبرک، نام محمد(ص)ˈ را بهانه می کنند تا از مردم صلوات بگیرند.

مردم گاهی برای تشویق دیگران صلوات می فرستند و گاهی برای جلوگیری از اختلاف نام پیامبر (ص) را بر زبان های جاری می کنند ولی بعضی نیز معتقدند «در شروع هر کاری صلواتی بفرست؛ در وقت نماز و هر کاری، وقت و بی وقت صلواتی بفرست» چای صلواتی، واکس صلواتی، سلمانی صلواتی، نانوایی صلواتی و بسیاری از خدمات دیگر که در سنگرهای هشت سال دفاع مقدس و پشت جبهه ایجاد شد؛ فرهنگ صلوات را در میان مردم نهاینه‌تر کرد و هنوز هم می‌بینیم که بسیاری از افراد نان صلواتی و شربت صلواتی نذر می کنند تا هم به نذر خود عمل کنند و هم از مردم صلوات بگیرند و برخی هم هنگام رانندگی مسافر صلواتی سوار می کنند.

یکی از آیاتی که با شنیدن آن به ویژه بعد از نمازهای هر روز و شب، صلوات می فرستیم، آیه ۵۶ سوره احزاب است؛ «ان الله وملائکته یصلون علی النبی، یا ایها الذین امنوا صلوا علیه وسلموا تسلیما» درباره معنای درود خدا و فرشتگان و مومنان در این آیه از امام کاظم (ع) سوال شد و آن حضرت فرمود: درود فرستادن خدا، نوعی رحمت از جانب اوست و درود فرشتگان ستایشی از آنها نسبت به رسول خداست و درود مومنان، دعایی از آنها برای پیامبر است.

فرهنگ اسلامی و ایرانی پر از آموزه هایی است که به صلوات تاکید دارد. مثلا رسول خدا (ص) فرمود «وقتی چیزی را فراموش کردید؛ بر من صلوات بفرستید که موجب یاد آمدن آن چیز خواهد شد.» یا هنگامی که گلی را به امام صادق (ع) دادند؛ آن حضرت گل را بوییدند و سپس فرمود که هرگاه گلی را بو کردید؛ صلوات بفرستید و رسول خدا (ص) نیز فرمود «کسی که گل سرخ (گل محمدی) ببوید و بر من و آل من صلوات نفرستد؛ بر من جفا کرده است.»

امام باقر (ع) به صلوات در رکوع و سجده های نماز توصیه کردند و امام صادق (ع) بر فرستادن صلوات بین نماز ظهر و عصر تاکید داشتند؛ چون پاداش چنین صلواتی با ۷۰ رکعت نماز برابر خواهد بود.

زمان نیاز و حاجت یکی از بهترین زمان هایی است که به صلوات سفارش شده و امام صادق(ع) فرمود: «هر کس حاجتی دارد؛ باید با صلوات بر محمد و آلش آن را آغاز کند و سپس حاجت خود را بخواهد و باز هم در پایان، صلوات بر محمد و آلش بفرستد؛ زیرا خداوند عزوجل از آن کریم تر است که دو طرف را بپذیرد و میانه را وانهد.»

صلوات در شب و روز جمعه برتر از سایر زمان هاست؛ به گونه ای که منزلت مومنان را در نزد پیامبر(ص) نزدیکتر می کند. چون رسول اکرم(ص) فرمود «در هر روز جمعه بسیار بر من صلوات و درود فرستید؛ زیرا صلوات امتم در هر جمعه بر من عرضه می شود و هر که بر من بیشتر درود فرستد؛ منزلت و مقام او به من نزدیک تر است.»

علاوه بر موارد فوق سفارش شده که هنگام وزیدن باد و عطسه کردن، صلوات را فراموش نکنید و در بعضی از مکان ها مانند مسجد به صلوات فرستادن توصیه شده است و امیرمومنان(ع) فرمود هر گاه از مسجدی عبور کردید؛ بر پیغمبر صلوات بفرستید.

مراجع تقلید نیز یکی از مستحبات رکوع و سجده را صلوات فرستادن پیش از ذکر رکوع یا بعد از آن دانستند و حتی اگر در میان نماز یکی از اسامی مبارک رسول اعظم(ص) را شنیدیم؛ مستحب است صلوات بفرستیم.

حضرت امام خمینی (ره) در مساله یکهزار و 124 رساله در این زمینه اشاره کردند: هر وقت انسان اسم مبارک حضرت رسول (ص)مانند محمد و احمد، یا لقب و کنیه آن جناب را مثل مصطفی و ابوالقاسم بگوید یا بشنود، اگر چه در نماز باشد، مستحب است صلوات بفرستد.

ایستگاه صلواتی در ایام محرم

بنابر این کسی که مشغول تلاوت آیه پایانی سوره فتح است که می فرماید «محمد رسول الله» (ص) یا آیه ششم سوره صف را تلاوت می کند که می فرماید «من بعدی اسمه احمد»، مستحب است صلوات بفرستد یا اگر ذاکر اهل بیت (ع) شعری می خواند که آخر مصرع هر بیت آن نام حضرت محمد(ص) برده می شود، برای هر بیت مستحب است صلوات بفرستد که معمولا شاعران و ذاکران از حاضران درخواست می کنند تا صلوات اول را بلند بفرستند و صلوات های بعدی را زیر لب زمزمه کنند.

مراقبت از اعمال با ذکر صلوات

ایشان در کتاب اسرار الصلوه با بیان روایتی درباره فضیلت صلوات بر پیامبر می نویسد: کسی که بر پیامبر درود می‏ فرستد و سلام می ‏گوید؛ باید مراقب باشد که عملش با این صلوات و سلام در تضاد نباشد زیرا که روح صلوات، تحیت و اکرام است و روح سلام و صلوات مخالف با اذیت و آزار است.

آنگاه امام (ره) می نویسد: پس هر گاه که بر پیامبر و آل او درود فرستادی و با زبان بر پیامبر سلام گفتی، پس مواظب باش که با عملت او را آزار ندهی که در این صورت قولت با عملت مخالف خواهد بود؛ زیرا اخبار بسیاری در مورد عرضه اعمال تو بر رسول خدا و ائمه علیهم السّلام وارد شده است.

منبع: ایرنا